KHÔNG YÊU NHAU MỚI LOẠN

KHÔNG YÊU NHAU MỚI LOẠN

Thánh nhân trị thiên hạ tất phải biết loạn từ đâu mà ra thì trị thiên hạ mới được, không biết loạn tự đâu ra, thì không trị nổi được thiên hạ. Ví như thầy thuốc chữa bệnh cho người ta, tất phải biết bệnh căn tự đâu khởi ra thì mới chữa được, chớ không biết thì chữa không nổi được bệnh. Người trị loạn có khác gì thế?

Loạn tự đâu mà sinh ra? Sinh ra bởi không yêu nhau.

- Con không hiếu với cha, tôi không trung với vua, thế là loạn đấy. Con chỉ yêu thân con, không yêu đến cha, cho nên làm thiệt cha để lợi mình; em chỉ yêu thân em, không yêu đến anh, cho nên làm thiệt anh để lợi mình; bầy tôi chỉ biết yêu thân mình mà không biết yêu vua cho nên làm thiệt vua để lợi mình. Thế là loạn đấy.

Tuy đến cả cha mà không thương con, anh mà không thương em, vua mà không thương bầy tôi, thế cũng là loạn. Cha chỉ yêu thân cha, không yêu đến con, cho nên phải làm thiệt con, để mình được lợi; anh chỉ yêu thân anh không yêu đến em, cho nên làm thiệt em để mình được lợi; vua chỉ yêu thân vua, không yêu bầy tôi, cho nên làm thiệt bầy tôi để mình được lợi.

Tại sao mà sinh ra những điều ấy? Có phải chỉ tại không yêu nhau cả thôi không? Đến cả quân trộm giặc cũng vậy. Thằng trộm chỉ biết yêu nhà mình không biết yêu nhà người khác, cho nên ăn trộm nhà người khác để lợi nhà mình; thằng giặc chỉ biết yêu thân mình chẳng yêu thân người khác, cho nên sát hại thân người khác để lợi thân mình. Tại sao mà sinh ra như thế? Có phải chỉ tại không yêu nhau cả mà thôi không?

Cho đến cả các quan khuynh loát nhau, các nước đánh lẫn nhau, cũng chỉ tại các quan chỉ biết yêu nhà mình, không yêu nhà khác cho nên hại nhà khác để lợi cho mình, các nước chỉ yêu nước mình chẳng yêu nước khác cho nên đánh nước khác để lợi nước mình.

Ấy thiên hạ sinh ra loạn là bởi như thế cả.

Nếu biết yêu nhau, thì còn ai nỡ hại ai, mà thiên hạ làm gi chẳng bình trị.

MẶC TỬ

GIẢI NGHĨA

- Thánh nhân: tài đức hơn người mà nhân cách rất cao.

- Trị: làm cho bình yên, khỏi rối loạn.

- Thiên hạ: dưới gầm giời, tức là thế giới.

- Bệnh căn: gốc rễ các bệnh.

- Hiếu: ăn ở hết lòng hết sức với cha mẹ.

- Trung: nhất tâm thờ vua.

- Khuynh loát: làm cho ai nghiêng đổ thiệt hại và mất cả quyền lợi.

- Thân mình: tính mạng của mình.

NHỜI BÀN

Đại ý của bài rút lại một câu là: loạn mà sinh ra được, là chỉ do ở cái lòng không yêu nhau hết cả. Cầu lợi cho mình tức là muốn hại người, mà hại người, tất ghét người, ghét người, tất người ghét lại mà thành ra không ai được bình yên, ai cũng chỉ lo toan tranh cướp lấy lẫn của nhau mà thôi. Vậy muốn cho khỏi loạn, tất phải làm làm sao cho thiên hạ biết yêu nhau, yêu người cũng như yêu mình. Đó chính là cái ý cốt yếu của Mặc Tử, là cái ý kiêm ái, yêu cả loài người không phân biệt thân sơ gì cả.

Ý Mặc Tử đây cũng giống như ý của Mạnh Tử nói rằng:

"Ở đời ai nấy đều con cái thân yêu cha mẹ, kẻ dưới tôn kính người trên, thì tự khắc thiên hạ bình trị", nhưng có phần thống thiết hơn, vì nói đến cả quân, thần cũng có khi không thương yêu thần, tử cho nên sinh loạn. Cái thuyết ấy kể tuy quá đáng, nhưng ở những đời ai ai cũng chí tự tư, tự lợi, có nói quá đi như vậy, thì mới mong người tỉnh lại ít nhiều chăng.

Cổ Học Tinh Hoa - Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân biên soạn
theo bản in của Vĩnh Hưng Long Thư Quán xuất bản năm 1928

NHỜI BÌNH

Ngày 24/02/2022, Nga mở cuộc tấn công Ukraine. Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định họ tiến hành “chiến dịch quân sự” vì Ukraine hành động bạo lực. Đại sứ Nga tại LHQ Vasily Nebenzya khẳng định Nga tấn công Ukraine vì quốc gia này vi phạm thỏa thuận Minsk. Ông Nebenzya còn nhấn mạnh rằng Moscow muốn “phi quân sự hóa và bài trừ phát xít” ở Ukraine.

Sau nhiều ngày giao tranh tàn khốc với những vũ khí sát thương hiện đại có sức công phá ác liệt, cuộc chiến vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. Bộ Quốc phòng Nga cho biết đã có 498 binh sỹ nước này thiệt mạng và 1.597 người khác bị thương kể từ khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Hãng thông tấn Interfax đưa tin phía Ukraine có 2.870 người thiệt mạng, 3.700 người bị thương. Và hơn 835.000 dân thường đã phải di tản ra khỏi nơi ở của mình, tránh xa vùng chiến sự.

Tác phẩm Chiến tranh và Hòa bình của Lev Tolstoy là lời thức tỉnh con người trước ranh giới của sự thiện và sự ác. Chiến tranh và hòa bình mở đầu vào đêm trước chiến tranh giữa Pháp và Nga. Những nhà quý tộc tham dự ban đầu lo sợ về nguy cơ bạo lực cực đoan sẽ xảy ra. Nhưng ngay sau đó đã chuyển sang những vấn đề mà tầng lớp quý tộc của họ luôn quan tâm như: tiền bạc, tình dục và cái chết. 

Chiến tranh và Hòa bình là một cuốn sách đồ sộ, một hành trình dài khá công phu với những câu chuyện đầy triết lý và mang tính suy tưởng của Lev Tolstoy. Chiến tranh và hòa bình đã đặt ra yêu cầu về quyền sống, quyền hạnh phúc của con người, khi ngoài kia những kẻ cầm quyền vẫn chỉ biết châm ngòi chiến tranh nhằm trục lợi. Chiến tranh và Hòa bình khẳng định: Tất cả mọi lợi ích có thể bị mất đi nhưng hòa bình và quyền con người thì không thể mất. Thế nhưng chiến tranh vẫn đang xảy ra!

Nói về bi kịch chiến tranh ở Ucraina trong những ngày gần đây, Đức Thánh Cha Phanxicô nhắn nhủ các tín hữu hãy cầu xin Chúa một cách tha thiết hơn. Ngài mời gọi tất cả mọi người hãy thực hiện một ngày cầu nguyện và ăn chay vì hòa bình cho Ucraina vào ngày 2/3, Thứ Tư Lễ Tro.

Đức Thánh Cha lên án những kẻ gây ra chiến tranh. Ngài nói rằng họ là người quên đi nhân loại: “Họ không bắt đầu từ người dân, không nhìn vào cuộc sống cụ thể của người dân, nhưng đặt quyền lực và lợi ích riêng trên tất cả. Họ tin tưởng vào thứ logic ác độc và gian trá của vũ khí, là điều rất xa với ý muốn của Thiên Chúa. Họ xa cách với dân chúng, những người muốn hòa bình, và trong mọi cuộc xung đột - những người dân thường - là nạn nhân thực sự, những người phải trả giá cho sự điên cuồng của chiến tranh trên chính làn da của họ.”

Trong bữa tiệc ly, Đức Giêsu rửa chân cho các môn đệ và trăn trối những lời tâm huyết đó là: “Luật yêu thương”. “Thầy ban cho anh em một điều răn mới là anh em hãy yêu thương nhau; anh em hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em. Mọi người sẽ nhận biết anh em là môn đệ của Thầy ở điểm này: là anh em có lòng yêu thương nhau”. (Ga 13, 34-35).

Nếu biết yêu nhau, thì còn ai nỡ hại ai, mà thiên hạ làm gì chẳng bình trị. (Mặc Tử).

Hiệp cùng tất cả những người yêu chuộng hòa bình trên thế giới, chúng ta cùng dâng lời cầu nguyện: “Lạy Mẹ Thiên Chúa, Nữ Vương Hòa bình, xin cầu cho chúng con: Regina pacis, ora pro nobis.”

(xin gửi thêm Nhời Bình qua email: binhbalme@gmail.com)